
Billboard Series#30:
Joseph Kosuth
Misfortune | Happiness
05/10/2023 – 18/02/2024
Joseph Kosuth (°1945, Toledo, US) is een van de grondleggers van de conceptuele kunst. Deze kunststroming ontstond in de jaren zestig van de vorige eeuw. Het is geen strakke, uniforme beweging, maar eerder een mix van verschillende benaderingen waarbij het idee (het ‘concept’) belangrijker is dan de uitvoering. De uitvoering van dat idee kan keer op keer verschillen. Sterker nog: de kunstenaar voert het idee niet altijd zelf uit; soms krijgt een publiek een aantal instructies om zich het werk voor te stellen. Daarom speelt taal dikwijls een belangrijke rol in de conceptuele kunst.
Kosuth is een pionier in het gebruik van woorden in plaats van beelden. Hij onderzoekt hoe je met beelden en woorden ideeën overbrengt. Zijn serie installaties getiteld One and Three (1965) maakt dit heel tastbaar: hier toont hij een object (bijvoorbeeld een stoel), een foto van hetzelfde object, en een kopie van de woordenboekdefinitie ervan samen. In een latere reeks werken met als titel Art as Idea as Idea (1966-68) gaat hij nog verder: je ziet geen voorwerp meer, maar ook geen foto’s ervan. Enkel de taal blijft over om betekenis over te brengen. Kosuth pleit sinds midden van de jaren 1960 voor het verwijderen van beelden en elke vorm van artistieke vaardigheid en ambachtelijkheid uit de kunst, zodat ideeën zo direct en puur mogelijk kunnen worden overgebracht. Deze gedacht is centraal gebleven in Kosuth’s praktijk.
Omdat het werk van Joseph Kosuth gaat over de relaties tussen woorden en hun betekenissen, is het belangrijkste instrument van deze kunstenaar niet verf of kwasten, maar de taal. De woorden die hij gebruikt zijn vaak niet zijn eigen woorden. Hij gebruikt namelijk citaten uit de literatuur, filosofie, en psychologie, van denkers als bijvoorbeeld Ludwig Wittgenstein, Friedrich Nietzsche, Sigmund Freud, of Samuel Beckett.
Kosuth vindt deze denkers belangrijk vanwege een gedeelde interesse in bepaalde thema’s, of het nu gaat om Becketts relatie tot tijd, of de Wittgensteins ideeën over taal. Kosuth haalt citaten uit de oorspronkelijke tekst, en geeft ze een nieuwe thuis binnen de context van zijn eigen kunstwerken. Zo hoopt Kosuth zijn publiek te laten nadenken over kwesties als armoede, racisme, eenzaamheid, isolatie, de betekenis van het leven, en persoonlijke identiteit.

Taal kan op verschillende manieren verschijnen (denk maar aan boeken, tijdschriften, maar ook reclamespots, slogans op kledij, enzovoort). Om zijn geleende woorden tastbaar te maken, gebruikt Kosuth gevonden of zogenaamde ‘ready-made’ communicatiemiddelen, zoals neonverlichting. Hierin was Kosuth een echte voorloper: tot Kosuth (en andere conceptuele kunstenaars na hem) neon gebruikte in zijn werk, was neon enkel te vinden in een commerciële context, om reclame te maken. Maar door Kosuth werd een neon de manier bij uitstek om een taal tastbaar te maken: door te schrijven met licht. Een andere ready-made’ communicatiemiddel die Kosuth als één van de eersten gebruikte om kunst te tonen was de billboard.
Het is niet de eerste keer dat een werk van Kosuth in Gent te zien is. In 1978 maakte Kosuth een Nederlandstalige versie van een serie billboard werken met als titel Text/Context, samen met de Vrienden van het Museum van Hedendaagse Kunst (de voorloper van het S.M.A.K.). Dit werk was van 8 juni tot 6 juli te zien aan de Gentse Koopvaardijlaan.
Wouter Davidts van de onderzoeksgroep KB45 (Kunst in België na 1945) van de Universiteit Gent en onderzoeker en curator Gertjan Oskar voeren momenteel onderzoek naar deze Text/Context billboard uit 1978. Dit gebeurt in het kader van een tentoonstelling over de aanwezigheid van Joseph Kosuth in Gent vanaf de jaren 1970 tot nu. Deze tentoonstelling opent in februari 2024 in het VANDENHOVE Centrum voor Architectuur & Kunst (UGent) – tijdens het laatste weekend dat de billboard aan Dok Noord te zien is.
Het is in de context van deze tentoonstelling dat we Joseph Kosuth uitnodigden om opnieuw een billboard te maken voor Gent. We wilden de billboard die hij 45 jaar geleden maakte niet zomaar opnieuw tonen. In plaats daarvan maakte hij een gloednieuw werk met een citaat van de Argentijnse schrijver Jorge Luis Borges. De tekst op de billboard aan Dok Noord is “The misfortune of today is no more real than the happiness of the past“, en komt uit de publicatie A New Refutation of Time (1947). In deze tekst nodigt Borges de lezers uit na te denken over de aard van tijd en de diepgaande implicaties ervan voor het menselijk bestaan.
In het citaat suggereert Borges dat de realiteit tijdloos is, zonder een strikte volgorde van verleden, heden en toekomst. Elk moment, zegt hij, bestaat zonder verwijzing naar andere momenten. Het zijn wij die momenten met elkaar verbinden en op die manier tijd beleven als een rechte lijn. Door deze gedachte te verplaatsen naar de publieke ruimte van een stad in constante ontwikkeling, nodigt Joseph Kosuth je uit om met andere ogen naar jouw omgeving te kijken. Je ziet de stad veranderen, de sporen van de geschiedenis zijn overal, je bent deel van iets groter. Dieper nadenken over hoe wij tijd ervaren, en hoe we ons verhouden tot het verleden en de toekomst van de wereld om ons heen is een persoonlijke verrijking.

Alle afbeeldingen met courtesy van de kunstenaar
Installatie fotografie: Michiel De Cleene
Billboard Series is een langdurig kunstproject in de publieke ruimte, waarvoor elke paar maand een kunstenaar wordt uitgenodigd om een site-specifiek werk te maken voor een 50 m2 billboard aan Dok Noord. Via wisselende presentaties wil Billboard Series een breed publiek kennis laten maken met verschillende beeldtalen en uiteenlopende ideeën over heel diverse aspecten van publieke ruimte.
Billboard Series is een project van artlead en 019, en wordt geprogrammeerd door Thomas Caron binnen een scenografie van architect Olivier Goethals. Billboard Series wordt ontwikkeld met de steun van Stad Gent.
Jospeh Kosuth: Misfortune | Happiness werd gecoproduceerd door KB45 — Universiteit Gent.
