Billboard Series #35
:
Oksana Pasaiko
The Whole World - Without Me = The Whole World
Augustus - November 2025
Oksana Pasaiko was een kunstenares afkomstig uit Roethenië, een historische regio ergens tussen het huidige Polen, Slowakije, Oekraïne en Roemenië. Waar ze precies vandaan kwam, is nooit met zekerheid vastgesteld en dat is geen toeval. Pasaiko koos er bewust voor om haar achtergrond grotendeels onduidelijk te houden. Ze wilde haar werk loskoppelen van haar biografie, alsof haar eigen verhaal ondergeschikt was aan datgene wat ze maakte. Over haar leven is dan ook weinig bekend. Ze werd geboren in 1982 en overleed recent, op 29 mei 2025. Haar overlijden was onverwacht en laat een compact maar indringend oeuvre na. Ze stelde zelden tentoon en hield afstand van het publieke leven. Die terughoudendheid was geen gevolg van twijfel maar van overtuiging. Ze bepaalde zelf wat gezien mocht worden en wat niet. Het werk dat ze wél naar buiten bracht, was doordacht, precies en poëtisch in zijn eenvoud.
Een belangrijk onderdeel van haar praktijk is de langlopende publicatie the whole world – without me = the whole world, een reeks postkaarten waar ze sinds 2004 met Roma Publications aan werkte. Elke kaart verbeeldt één van haar werken. De reeks biedt een geconcentreerde inkijk in haar manier van denken en werken. Wat ze maakt, is zelden eenduidig en biedt net daardoor ruimte om te blijven kijken.
Een van de kaarten toont Short Sad Text (based on the borders of 14 countries). Dit werk bestaat uit een stuk handzeep waarin Pasaiko met mensenhaar bestaande grenslijnen aanbracht – niet gebaseerd op natuurlijke vormen als rivieren of gebergten maar op historische en politieke conflicten. Van een eerste editie, bestaande uit twee exemplaren, werd er één achtergelaten in een openbaar toilet in Oslo en belandde het andere in de collectie van het S.M.A.K. Latere versies waren recent te zien op de Triënnale van Kortrijk en in Museum M in Leuven. De keuze voor zeep is niet willekeurig: ze verwijst naar zorg, naar iets proberen weg te wassen maar ook naar wat onherroepelijk verdwijnt. Pasaiko biedt hier geen oplossing, maar reikt wel een vorm aan om met pijn en absurditeit om te gaan.
Een andere postkaart toont haar werk Correction (Mistero e malinconia di una strada, Giorgio de Chirico, 1914). Dit is een digitale bewerking van het bekende schilderij van de Italiaanse kunstenaar de Chirico. In Pasaiko’s versie is de mysterieuze schaduw die achter het gebouw tevoorschijn komt, verwijdert. Wat op het eerste gezicht slechts een kleine digitale ingreep lijkt, heeft grote implicaties. Door de schaduw weg te halen uit de compositie, verdwijnt ook het onheilspellende element dat het schilderij zijn geladen sfeer gaf. Daarmee vraagt Pasaiko zich af of de mysterieuze sfeer van het schilderij echt in het beeld zelf zit of vooral door wat wij er als kijkers in willen zien. Zo ondermijnt ze subtiel maar effectief het gezag van het origineel en stelt ze bredere vragen over auteurschap, interpretatie en de canon van de kunstgeschiedenis.
Oksana Pasaiko - My Father As A Fax, 2024 installation view at Yonkai, Kanazawa
Oksana Pasaiko at Manifest 5 in San Sebastian, 2004
Oksana Pasaiko - Short Sad Text (based on the border of two countries), 2024
Vorig jaar toonde Pasaiko in Kanazawa, een stad aan de Japanse Zee, het werk My Father As A Fax. Het verbeeldt een stoel waarover een lange geprinte fax is gedrapeerd, een brief aan een vaderfiguur die nooit rechtstreeks wordt aangesproken. Door de fax letterlijk op de stoel te leggen, krijgt de tekst een lichaam. De afwezigheid van de vader wordt tastbaar door de taal die zich om hem heen beweegt. Het werk toont hoe Pasaiko via omwegen en met omzichtigheid toch raakt aan wat moeilijk te benoemen is. De brief is geen directe confrontatie maar een poging tot nabijheid, geschreven in een vorm die zowel ontwijkend als eerlijk blijft.
Pasaiko’s oeuvre lijkt op het eerste gezicht bescheiden, maar opent zich als een zorgvuldig geconstrueerde vorm van poëzie. In al deze werken duikt één motief telkens opnieuw op: verdwijnen, afwezig zijn, ongrijpbaar blijven. Het zijn telkens subtiele strategieën om het niet-zichtbare een vorm te geven. Wat ontbreekt, laat net ruimte voor verbeelding. Steeds opnieuw creëert ze zo haar eigen werkelijkheid via taal, beeld en vorm met een bijna gewichtloze precisie.
Voor deze editie van Billboard Series presenteert Oksana Pasaiko nieuw werk waarvan de titel teruggrijpt naar de reeks postkaarten die eerder werden vermeld. Het billboard toont een foto van een muur waarop ze de woorden the whole world – without me = the whole world schreef. Het is een droge vaststelling, bijna achteloos geformuleerd en toch roept ze meteen vragen op. Gaat het hier om zelfrelativering of is het juist een poging om herinnerd te worden? De kracht van de zin ligt precies in die dubbelzinnigheid. Ze lijkt zichzelf uit te willen wissen maar doet dat in de vorm van een duidelijke aanwezigheid. Door de woorden op de muur te schrijven, drukt ze zich alsnog af op de wereld die volgens haar ook prima zonder haar verdergaat.
De muur is niet leeg; Pasaiko’s woorden staan tussen allemaal andere tekens. Er zijn restanten van graffiti zichtbaar, krabbels en namen waarvan we niet weten wie ze toebehoren. Ze maken deel uit van de stedelijke laag waarop ook Pasaiko zich inschrijft. Het zijn allemaal pogingen om iets achter te laten in een omgeving die voortdurend verandert. Dat mensen hun naam schrijven op muren of tekens achterlaten zonder uitleg is van alle tijden. Van prehistorische grottekeningen tot hedendaagse tags: het gebaar blijft herkenbaar. Niet om geschiedenis te schrijven maar om even aanwezig te zijn, om gezien te worden, misschien gewoon om niet vergeten te worden.
Wie het werk bekijkt vanop enige afstand, ziet een haast documentair beeld; een ogenschijnlijk gewone stadsmuur, misschien wel de muur van 019 zelf. Maar wie dichterbij komt, merkt dat de foto opgebouwd is uit drukpunten, alsof het beeld niet uit één geheel bestaat maar enkel zichtbaar wordt dankzij een raster van kleine vlekken kleur. Het is een klassiek procedé uit de wereld van drukwerk maar hier versterkt het het idee dat ook deze zin – net als haar maker – slechts tijdelijk zichtbaar is. Wat in eerste instantie tastbaar lijkt, wordt bij nader inzien moeilijk te grijpen, alsof de materiële werkelijkheid hapert en het beeld voor onze neus verdwijnt.
Oksana Pasaiko werkte vaak met wat zich onttrekt aan het oog, met wat afwezig is maar toch voelbaar blijft. Ook hier is het gebaar klein, precies en geladen. In het licht van haar recente overlijden wordt het onvermijdelijk gelezen als een laatste boodschap, ook al lijkt het daar zelf niet naar te streven. Het weigert sentiment en laat ruimte voor interpretatie – precies zoals Pasaiko dat altijd deed.
Alle afbeeldingen courtesy van de kunstenaar
Installatie fotografie: Michiel De Cleene
Tekst: Marie Cathérine Stalpaert
Billboard Series is een langdurig kunstproject in de publieke ruimte, waarvoor elke paar maand een kunstenaar wordt uitgenodigd om een site-specifiek werk te maken voor een 50 m2 billboard aan Dok Noord. Via wisselende presentaties wil Billboard Series een breed publiek kennis laten maken met verschillende beeldtalen en uiteenlopende ideeën over heel diverse aspecten van publieke ruimte. Bij elke Billboard Series maken we een kleine publicatie die we gratis verspreiden in de buurt. Studenten van de postgraduaat-opleiding Curatorial Studies aan KASK, Gent schrijven telkens de omkaderende tekst.
Billboard Series is een project van artlead en 019, en wordt geprogrammeerd door Thomas Caron binnen een scenografie van architect Olivier Goethals. Billboard Series wordt ontwikkeld met de steun van Stad Gent..
